مدل‌سازی جوانه‌زنی سویا (Glycine max L.) و گاوپنبه (Abutilion thephrasti med.) در واکنش به اثرات متقابل دما و پتانسیل آب

دما و رطوبت از عوامل ضروری جوانه‌زنی بذر هستند. هر دو عامل به‌طور جداگانه و یا با هم می‌توانند بر درصد و سرعت جوانه‌زنی بذر‌ تأثیرگذار باشند. مدل‌های ترمال‌تایم و هیدروتایم به‌طور گسترده و موفقیت‌آمیز به‌ترتیب برای توصیف رابطه بین دما و جوانه‌زنی و رابطه بین پتانسیل آب و جوانه‌زنی استفاده شده‌اند. همچنین، به‌منظور توصیف ترکیب اثر دما و پتانسیل آب بر جوانه‌زنی از مدل هیدروترمال‌تایم استفاده می‌شود. در این مطالعه اثر متقابل پنج سطح دما (7، 10، 15، 20 و 25 درجه‌ سانتی‌گراد) و پنج سطح خشکی (0، 2/0-، 4/0-، 6/0- و 8/0- مگاپاسکال) بر جوانه‌زنی دو رقم سویا به اسامی دی‌پی‌ایکس و ویلیامز و گیاه گاوپنبه، در سال 1389 مورد بررسی قرار گرفت. نتایج نشان داد که در هر سه گیاه با کاهش پتانسیل آب، دمای پایه و مقدار ترمال‌تایم (درجه ‌سانتی‌گراد در روز) تا 50 درصد جوانه‌زنی افزایش یافت، و در پتانسیل‌های پایین مقدار ترمال‌تایم در گاوپنبه از دو رقم سویا کم‌تر بود. همچنین، با کاهش دما از 25 به 7 درجه ‌سانتی‌گراد پتانسیل پایه در هر سه گیاه به‌طور میانگین از 9/0- به 6/0- مگاپاسکال و هیدروتایم برای 50 درصد جوانه‌زنی از 4/1 به 10 مگاپاسکال در روز افزایش پیدا کرد، به‌طوری‌که در دماهای پایین مقدار هیدروتایم در گاوپنبه از دو رقم سویا کم‌تر بود. پس از کمی‌سازی ترکیب اثر دما و رطوبت در این سه گیاه با استفاده از مدل هیدروترمال‌تایم، مقدار دمای پایه برای جوانه‌زنی گیاه گاوپنبه، ارقام ویلیامز و دی‌پی‌ایکس به‌ترتیب 9/3، 3/4 و 2/5 درجه ‌سانتی‌گراد، پتانسیل پایه برای هر سه گیاه 9/0- مگاپاسکال و مقدار ‌هیدروترمال‌تایم به‌ترتیب 7/26، 5/26 و 3/27 مگاپاسکال در ‌درجه ‌سانتی‌گراد در روز محاسبه شد. با توجه به نتایج این مطالعه می‌توان چنین استنباط کرد که از نظر جوانه‌زنی، گیاه گاوپنبه در شرایط تنش رطوبتی و دمایی مشابه، قدرت رقابتی بالاتری نسبت به ارقام سویا مورد مطالعه داشت.